Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ, από τον οίκο Standard and Poor’s, είναι ένα ιστορικό γεγονός -αδιανόητο μέχρι πριν μερικούς μήνες- το οποίο δημιουργεί ένα εντελώς καινούργιο σκηνικό στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα.
Το γεγονός αυτό, πέραν από τις συνέπειες που θα προκαλέσει στις χρηματοοικονομικές αγορές, μέσω των αναθεωρήσεων πολιτικών και στρατηγικών και της αναδιάταξης των θέσεων, θα πυροδοτήσει μία σειρά απόοικονομικές και πολιτικές αλλαγές, οι οποίες θα χαρακτηρίσουν το οικονομικό και το πολιτικό περιβάλλον, τουλάχιστον κατά την επόμενη 10ετία.
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την κατεύθυνση των μεταβολών των επομένων ετών, θα πρέπει να κατανοήσουμε, με απλά λόγια, τον “πυρήνα” της λειτουργίας των αγορών των ομολόγων: Οι δανειστές θέλουν την κανονική πληρωμή των συμφωνηθέντων τόκων, αλλά και να πάρουν πίσω, στο τέλος της περιόδου δανεισμού, τα χρήματα που δάνεισαν.
Εάν αυτό διακινδυνεύει, τότε αυξάνεται το επιτόκιο δανεισμού για τον δανειζόμενο. Και όσο ο κίνδυνος μη κανονικών πληρωμών αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και το κόστος δανεισμού.
Πανικόβλητοι οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά την “επίθεση” των αγορών κατά των ομολόγων της Ιταλίας και της Ισπανίας, ανακοίνωσαν ότι το Σεπτέμβριο θα είναι έτοιμη η έκθεση για τα ευρωομόλογα, που ήδη συγγράφεται κατά τους ...τελευταίους μήνες! Παράλληλα, αναζητούνται τρόποι άμυνας κατά των επιθέσεων που υφίστανται τα ομόλογα των αδύναμων χωρών, μέσω της ενίσχυσης του μηχανισμού χρηματοπιστωτικής σταθερότητας (EFSF) και μέσω των προγραμμάτων αγορών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Όμως, στο σημείο που έχει φθάσει η ανησυχία σήμερα και μετά την ιστορική αλλαγή στο επίπεδο αξιολόγησης των ΗΠΑ, το μεν ταμείο του EFSF δε θα μπορέσει να αντέξει ούτε στις επιθέσεις μερικών ημερών, τα δε ευρωομόλογα, μετά από κάποιο διάστημα θα αποδειχθούν ανεπαρκή και θα καταρρεύσουν.
Ώρες - ώρες, φαίνεται ότι οι πολιτικοί δε μπορούν να κατανοήσουν το πρόβλημα. Το πρόβλημα δεν είναι να αποδείξουν ότι το EFSF ή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ότι μπορούν να τυπώνουν (δηλαδή να δημιουργούν από το πουθενά) χρήμα για να αγοράζουν τα ομόλογα των κυβερνήσεων των χωρών μελών τους. Αυτή η λογική, εάν διατηρηθεί για κάποιο διάστημα, απλά θα κάνει την κατάρρευση πολύ πιο γρήγορη, αφού θα διαβρώσει ταχύτατα την αξιοπιστία του ευρώ.
Ούτε και μπορεί να σταθεί επί μακρόν το ευρωομόλογο στις αγορές, εάν δε θεραπευθούν τα αίτια του σημερινού χρηματοοικονομικού καρκίνου.
Η ανησυχία των δανειστών πάντα έχει να κάνει με το εάν και το πώς θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει να απαντήσει η Ευρώπη (και μαζί της και μία σειρά υπερχρεωμένων χωρών).
Και σήμερα που η ευαισθησία απέναντι στο ζήτημα των κρατικών χρεών έχει αυξηθεί κατακόρυφα, οι δανειστές των κρατών που εμφανίζουν υψηλό χρέος και συνεχιζόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα, ανησυχούν ότι δε θα πληρωθούν κανονικά τους τόκους τους και ότι, τελικά, δε θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους.
Επί πολλούς αιώνες χρηματοοικονομικής ιστορίας, μία ήταν η απάντηση στα ερωτήματα αυτά:Η διακοπή εμφάνισης ελλειμμάτων!
Και είναι πολύ απλό: Όσο τα κράτη της Ευρώπης, ή οποιοδήποτε άλλο κράτος στον κόσμο (και των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων) διατηρούν δημοσιονομικά ελλείμματα, τόσο θα αγωνιούν οι δανειστές και τόσο θα ανεβαίνουν τα επιτόκια.
Και, όπως έχει επίσης αποδείξει η χρηματοοικονομική ιστορία, η δύναμη των δανειστών είναι τόσο μεγάλη, ώστε κανένα κράτος και καμία κυβέρνηση να μη μπορεί να τους αντισταθεί!
Βέβαια, οι πολιτικοί έχουν κάθε συμφέρον να ...μην κατανοούν το πρόβλημα και να καθυστερούν τη λήψη αντιλαϊκών πολιτικών αποφάσεων. Αφού, η λήψη αποφάσεων περιορισμού των δαπανών (και μάλιστα δαπανών σε κοινωνικά ευαίσθητους τομείς) και αύξησης των φόρων, στα χρόνια που έρχονται, θα τους κάνει να χάσουν τη δουλειά τους και να πάνε στα σπίτια τους.
Η πρόσφατη εντυπωσιακή εξέλιξη στην κρίση του χρέους των αναπτυγμένων οικονομιών, θα επισπεύσει μία σειρά από αλλαγές, οι οποίες μέχρι πριν από λίγο καιρό φαίνονταν αδιανόητες:
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν θέλει να εξακολουθήσει να υφίσταται, θα πρέπει άμεσα να ξεκινήσει τις διαδικασίες για την πολιτική ενοποίησή της και την υιοθέτηση μίας κοινής δημοσιονομικής πολιτικής.
- Οι ΗΠΑ θα αναγκασθούν να εξεύρουν νέους τρόπους για τη μείωση των δημοσιονομικών τους ελλειμμάτων, κάτι που θα γίνει μέσα από την περικοπή δαπανών και την αύξηση των φόρων.
- Η καταπολέμηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων θα τεθεί ως πρώτη προτεραιότητα στις περισσότερες από τις αναπτυγμένες χώρες. Μπροστά στην ανάγκη αυτή, θα υπάρξει περικοπή δαπανών, κυρίως στους τομείς που συσχετίζονται με τον κοινωνικό τομέα.
- Η φορολογική επιβάρυνση αναμένεται να αυξηθεί σε όλα τα κράτη που σήμερα αντιμετωπίζουν ελλείμματα.
- Οι περικοπές για την κάλυψη των ελλειμμάτων και η αύξηση των φόρων, θα προκαλέσουν μία σειρά κοινωνικών αναταραχών και μεταβολών σε πολιτικό επίπεδο. Το σημείο αυτό είναι κρίσιμο, αφού είναι πιθανό να αναπτυχθούν πολιτικές δυνάμεις οι οποίες θα είναι ενάντια στην ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης.
- Τα νομίσματα των αναπτυγμένων χωρών (κυρίως το ευρώ και το δολάριο) θα αυξήσουν το βαθμό υποχώρησης τους απέναντι στα νομίσματα των αναπτυσσόμενων χωρών. Στα πλαίσια αυτού του πολέμου, ο χρυσός, αλλά και γενικά τα εμπορεύματα θα έχουν τάσεις για αύξηση της τιμής τους.
Μετά από πολλές δεκαετίες ανάπτυξης και αύξησης όλων των οικονομικών τους μεγεθών και μετά από πολλά “ηχηρά” μηνύματα που δόθηκαν από τις αγορές κατά την τελευταία δεκαετία, οι αναπτυγμένες χώρες, είναι αναγκασμένες να προχωρήσουν στην οδυνηρή και μακροχρόνια διαδικασία “απο-μόχλευσης” και μείωσης του μεγέθους του χρέους που έχουν συσσωρεύσει σε όλα τα σημεία του οικονομικού τους συστήματος. Η διαδικασία αυτή, είναι μεν απαραίτητη και εξυγιαντική, αλλά δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, ευχάριστη.
EuroCapital
PDF
